ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 18، شماره 4، تیر 1404 ، شماره پی در پی 110

بررسی تیپ‌شناسی قهرمان داستان در رمان جزیره سرگردانی دانشور بر اساس نظریه روانشناسی کارول. اس. پیرسون

صفحه (307 - 326)
بهرام نصیری پهلوان ، نزهت نوحی (نویسنده مسئول)، حیدر حسنلو
تاریخ دریافت مقاله : بهمن 1403
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : اردیبهشت 1404

چکیده

زمینه و هدف: نقد کهن الگویی یکی از مبانی نقد ادبی معاصر است که با تکیه بر اصول روانشناختی و نظریّات کارل گوستاو یونگ بنا شد و بعدها توسط اندیشمندان و روانشناسان دیگر از جمله کارول. اس. پیرسون و هیو.کی. مار مورد توجّه قرار گرفت. در این شیوه از نقد، ضمن توجّه به کهن‌الگوهای یک اثر، چگونگی انعکاس آنها در زیرساخت متن مورد ارزیابی و تحلیل قرار میگیرد. پیرسون، یکی از روانشناسان پس از یونگ است که با ارائه کهن الگوهای دوازده گانه بیداری قهرمان درون، مسیر عزیمت تا تشرّف قهرمان برای رسیدن به حقیقت وجودی خویش را ارائه نموده است. در این پژوهش هدف اصلی آن است که بر اساس الگوی پیرسون، شخصیّت «هستی» قهرمان اصلی رمان جزیره سرگردانی اثر سیمین دانشور را مورد بررسی و ارزیابی قرار دهیم.

روش پژوهش: روش پژوهش در این مقاله توصیفی- تحلیلی بر مبنای مطالعات نظری و کتابخانه ای است که در آن از شیوه نقد کهن الگویی پیرسون بهره خواهیم گرفت و با مراجعه به رمان جزیره سرگردانی اثر سیمین دانشور و تحلیل شخصیّت اصلی داستان «هستی» به بحث و بررسی میپردازیم.

یافته های پژوهش: یافته های پژوهش نشان میدهد که بر اساس شیوه نقد کهن الگویی پیرسون، هستی بعنوان قهرمان اصلی رمان جزیره سرگردانی مراحل عزیمت «آغاز سفر» و بازگشت (تشرّف و تعالی) را پشت سر میگذارد تا به خودشناسی و رهایی از سرگردانی دست یابد.

نتایج پژوهش: نتایج حاصل از پژوهش بیانگر آن است که از میان کهن الگوهای دوازده گانه ای که پیرسیون ارائه میکند، کهن الگوی معصوم، یتیم، حامی، عاشق و جنگجو، کهن‌الگوهایی هستند که روند تفرّد (خویشتن‌یابی) قهرمان داستان تا رسیدن به تعالی و تشرّف را بخوبی برعهده دارند.

کلمات کلیدی
نقد کهن الگویی , کهن الگو , نظریه پیرسون , رمان جزیره سرگردانی , سیمین دانشور.

• اسودی. علی و ایزدی. زهرا (1400). «بررسی کهن‌الگوی حاکم در رمان موت صغیر بر اساس نظریه پیرسون ـ کی. مار». ادب عربی. سال 13. شماره 4. صص 1 ـ 15 ـ 414.
• امامی. نصرالله (1385). مبانی و روشهای نقد ادبی. تهران: جامی، ص 202.
• آدسون. پاتریشیا (1393). بیداری قهرمانان درون. مترجم: سیمین موحد. چاپ چهارم. تهران: بنیاد فرهنگ زندگی، صص 3-7-68.
• پیرسون. کارول. اس (1395). بیداری قهرمان درون. ترجمه: گیتی خوشدل. تهران: پیکان، مقدمه و صص 28 ـ 26ـ 178 ـ 157 ـ 210 ـ 204 ـ 269ـ 274.
• پیرسون. کارول. اس و هیو. کی. مار (1390). زندگی برازنده من: مؤثرترین راهکارهای تحلیل خویشتن و غنی‌سازی ارتباط با دیگران. ترجمه: کاوه نیّری. تهران: بنیاد فرهنگ زندگی، صص 26 ـ 49 ـ 52ـ 67 ـ 68 ـ 70 ـ 124 ـ 36 ـ 52 ـ 58 ـ 60 ـ 63. 81.
• دانشور. سیمین (1397). جزیره سرگردانی. تهران: خوارزمی.
• ریتا. ال. ات (1390). زمینه روانشناسی هیگارد. مترجمان: محمد نقی براهنی و همکاران. چاپ پانزدهم. تهران: رشد، صص 49 ـ 51.
• شاملو. سعید (1395). مکتبها و نظریه ها در روانشناسی شخصیّت. تهران: رشد، صص 15 ـ 16.
• شوکتی. آیت و امیدیان. مهین(1404). بررسی فرآیند فردیت بر مبنای نقد کهن الگویی ی.نگ در اشعار منوچهر آتشی. نشریه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی(بهار ادب سابق).سال هجدهم. شماره سوم. شماره پی در پی 9. صص322-305.
• صدری زاده، نگین و همکاران (1399). «واکاوی ساختار اسطوره ای سفر قهرمان درون قصه بهرام و گل اندام با تکیه بر نظریه جوزف کمپبل، پیرسون و کی. مار». دو ماهنامه فرهنگ و ادبیّات. سال 8. شماره 33. صص 277 ـ 303.
• گرین. ویلفرد و همکاران(1376). مبانی نقد ادبی. ترجمه: فرزانه طاهری. تهران: نیلوفر، ص 172.
• گورین. ویلفرد و ارل لیبر. جان (1370). راهنمای رویکردهای نقد ادبی. ترجمه: زهرا میهن‌خواه. تهران: اطلاعات، صص 190 ـ 195.
• مقدادی. بهرام (1393). دانشنامه نقد ادبی از افلاطون تا به امروز. تهران: چشمه، ص 260.
• موحد. سیمین و همکاران (1403). «معانی نمادهای دو رؤیای رمان جزیره سرگردانی سیمین دانشور بر اساس آراء کلاریسا پینکولا استس». متن‌پژوهی ادبی. انتشار آنلاین.